អាទិ

Noun basis, first thing, origin, starting point, cause; principle; base; foundation.

Verb to begin, originate, start, lay the foundation (of).

Adjective to be basic, elementary

Noun first thing, origin, base, foundation

Noun cause

Verb to begin (something), to lay the foundation (of)

Adjective to be basic, elementary, initial

សំ. បា. (ន.) (អាទិ) ដើម, ខាងដើម; ដើមដំបូង; ការផ្តួចផ្តើមមុន : មានដូច្នេះជាអាទិ មានដូច្នេះជាដើម ។ ដើមអាទិ៍ ដើមដំបូង, ដើមចម ។ នាំអាទិ៍ នាំផ្តើមមុន; ផ្ដួចផ្ដើមសេចក្ដីមុន; ផ្តើមហេតុឬផ្តើមដំណើរមុន (ប្រើជា អាទ្យ ក៏បាន, អ. ថ. អាត) ។ ខ្មែរប្រើពាក្យនេះជា កិ. ផងក៏មានខ្លះ “ផ្តើម, ផ្តួចផ្តើម, តាំងផ្តើមមុន; រៀបរបមុន” : កាលគេអាទិ៍ កាលគេផ្ដួចផ្ដើម, កាលគេរៀបរប : ធម្មតាអ្នកជាជាតិ កាលគេអាទិ៍ឲ្យគិតគូរ កុំខ្ជិលដេកទទូរ ដល់ថ្ងៃរះពេញពន្លឺ (សាស្ត្រាច្បាប់កេរ្តិ៍កាល) ។ អាទិកម្មិក ឬ–កម្មិកបុគ្គល បុគ្គលដើមបញ្ញត្តិ ។ អាទិករ អ្នកផ្តើមធ្វើមុន ។ អ្នកសាងលោក គឺព្រហ្មឬវិស្ណុ (តាមលទ្ធិព្រាហ្មណ៍) ។ អាទិកល្យាណ (–កល់-យ៉ាន) លម្អឬពីរោះខាងដើម; ដែលមានលម្អឬពីរោះខាងដើម ។ អាទិការណ៍ ឬ–មូល ហេតុដើមឬដើមហេតុ, ហេតុដំបូង, មូលហេតុ, ប្រថមហេតុ ។ អាទិកាល កាលខាងដើម, កាលពីដើម ។ អាទិគរុ អក្សរគរុនៅខាងដើម; ដែលមានអក្សរគរុនៅខាងដើម (ព. វ.) ។ អាទិគុរុ គ្រូដើម; សេនាបតីទី ១ ។ អាទិទេព ទេញ្តខាងដើម, ទេញ្តមុនបង្អស់ ។ ពាក្យសន្មតហៅអនុត្តរបុគ្គលដែលគេជឿសម្គាល់ទុកថា ជាព្រះជាអ្នកបង្កើតទឹកដីនិងសត្វលោក, ជាអ្នករក្សាការពារនិងឲ្យសុខទុក្ខដល់មនុស្សលោក : ព្រះអាទិទេព; ព្រះពុទ្ធមិនមែនជាព្រះអាទិទេពទេ ព្រះអង្គក្រាន់តែជាមនុស្សអស្ចារ្យ ។ អាទិបរិយោសាន (–ប៉ៈរ៉ិ យ៉ោ–) ខាងដើមនិងខាងចុង ។ អាទិបុរស បុព្វបុរស; វិស្ណុ ។ អាទិប្រយោគ ប្រយោគដើម, ប្រយោគមុន ។ អាទិពុទ្ធ ព្រះពុទ្ធដើម គឺព្រះពុទ្ធដែលបង្កើតព្រះពុទ្ធនិងពោធិសត្វគ្រប់ព្រះអង្គ : ព្រះអាទិពុទ្ធ (តាមលទ្ធិពុទ្ធសាសនិកខាងមហាយានដែលធៀបគ្នានឹងលទ្ធិព្រាហ្មណ៍) ។ អាទិព្រហ្មចរិយធម៌ ព្រហ្មចរិយធម៌ដែលត្រូវសិក្សាមុនដំបូង; បាតិមោក្ខសំវរសីល ។ អាទិព្រហ្មចរិយសិក្ខា ការសិក្សាអាទិព្រហ្មចរិយធម៌; សិក្ខាបទក្នុងបាតិមោក្ខ ។ អាទិរាជ ព្រះរាជាដើមវង្សនៃក្សត្រិយ៍ក្នុងលោក, ប្រថមក្សត្រិយ៍ (ព្រះបាទមនុ) ។ អាទិមជ្ឈិម ឬ–មធ្យម ខាងដើមនិងកណ្ដាល ។ អាទិលុប ឬ–លោប (ព. វ.) ការលុបអក្សរដើមនៃពាក្យមួយៗចេញ, ដូចជា ឧបាសក ជា បាសក, ឧបាសិកា ជា សិកា, ឧបាធ្យាយជា បាធ្យាយ ជាដើម (ក្នុងវេយ្យាករណ៍សំស្ក្រឹតនិងបាលីមានន័យប្លែកៗ ពីនេះទៅទៀត) ។ អាទិវាចា ឬ–វាទ សម្ដីដើម ។ អាទិសង្កេត អក្សរសង្ខេបដែលដកយកតែមួយតួៗខាងដើមពីក្នុងពាក្យមួយៗមកប្រើ, ដូចជា កិ. គឺកិរិយាសព្ទ; គុ. គឺគុណសព្ទ; ន. គឺនាមសព្ទ; ពុ. ស. ឬ ព. ស. គឺពុទ្ធសករាជ; ភ. ព. គឺភ្នំពេញ ជាដើម : អក្សរអាទិសង្កេត (ហៅ អក្សរសង្ខេប ក៏បាន) ។ អាទិសព្ទ សព្ទដែលជាដើម គឺសព្ទមានចំនួនច្រើន ប៉ុន្តែយកតែចំនួនប៉ុណ្ណោះៗមកប្រាប់ថា “មាននេះមួយៗ ជាដើម”, ដូចជា សង្ហារិមទ្រព្យមានចាន, ឆ្នាំង, កែវ, គោម ជាដើម (ចាន, ឆ្នាំង, កែវ, គោម ជាដើម ជា អាទិសព្ទ) ។ អាទិសម្ភាស ឬ–សម្ភាសន៍ ការនិយាយរាក់ទាក់ទៅរកមុនឬមករកមុន, សម្ដីរួសរាយរកមុន ។ល។