អ

33rd and last letter of the Cambodian alphabet

(in compound of Indic origin) in-, un-, a- / an-, non-, without, lack of

១
សម្រាប់ភាសាសំស្ក្រឹតនិងបាលីប្រើអក្សរនេះជាស្រៈ អានថា អៈ ជាគូគ្នានឹងស្រៈ អា (អ អា មួយគូនេះហៅ អវណ្ណៈ) ជាកណ្ឋជៈ មានសំឡេងកើតក្នុងក ។ សម្រាប់ភាសាខ្មែរ ប្រើជាស្រៈក៏មាន ជាព្យញ្ជនៈសំឡេងស្រៈក៏មាន (ម. ព. ស្រៈ និង ព្យញ្ជនៈ ផង) ។ តាមរបៀបរៀងព្យញ្ជនៈ ៣៣ តួ, បុរាណផ្សំជាមួយនឹងនិគ្គហិត (o) ជា អំ (ដើម្បីឲ្យឮសំឡេងថា អ័ង) រៀងខាងចុងបំផុត ជាព្យញ្ជនៈទី៣៣ (ជាទី ៨ ក្នុងសេសវគ្គឬអវគ្គ) , បើប្រើ ឝឞ ផង តែមិនប្រើ ឡ ផងទេ អំ ជាព្យញ្ជនៈ ទី ៣៤ (ជាទី ៩ ក្នុងសេសវគ្គ) , បើប្រើ ឡ ផង ចាត់ជាព្យញ្ជនៈ ទី ៣៥ (ជាទី ១០ ក្នុងសេសវគ្គ) ។ សម្រាប់ភាសាខ្មែរ, (ប្រើដាក់ត្រីសព្ទ ( ៊ ) នេះពីលើឲ្យមានសំឡេងជា អ៊ំ ក៏បាន, ប៉ុន្តែបើផ្សំជាមួយនឹងស្រៈ ិ ី ឹ ឺ ើ អាចប្រើជា អ៊ិ អ៊ី អ៊ឹ អ៊ឺ អ៊ើ ក៏បានដូច ស៊ និង ហ៊ ដែរ ។ ប្រើផ្សំពីលើ ហ ឲ្យមានសំឡេងជា អ្ហ អ្ហ៊ ក៏បានដូចជា នៃអ្ហឺ, អាអ្ហែង, ទេអ្ហ៊ៃ ជាដើម ។ ប្រើផ្សំលើ ង ជា អ្ង ក៏បាន ចំពោះពាក្យ អ្ងែង (ហងឯង) ។ល។

២
សំ. បា. (និ.) ពាក្យបដិសេធ (ផ្លាស់មកពី ន គឺ ន > អ) សម្រាប់ភាសាសំស្រ្កឹតនិងបាលីមានសេចក្ដីថា “មិន, មិនមែន, ពុំ, ឥត” សម្រាប់រៀងភ្ជាប់ពីខាងដើមសព្ទដទៃ, ដូចជា អកតញ្ញូ (< ន > អ + កតញ្ញូ) “អ្នកមិនដឹងឧបការគុណដែលគេបានធ្វើហើយ (ចំពោះខ្លួន) ”; អភ័ព្វ (< ន > អ + ភព្វ) “ដែលមិនគួរ (ដល់ការ) ”; អសុភ (< ន > អ + សុភ) “ដែលមិនល្អ” ជាដើម ។ បើសព្ទដែលរៀង អ ភ្ជាប់ជាមួយនោះមានស្រៈនៅខាងដើម ត្រូវផ្លាស់ ន ឬ អ ជា អន៑, ដូចជា អនន្ត (< ន ឬ អ > អន៑ + អន្ត) “ដែលឥតទីបំផុត”; អនាគត (< ន ឬ អ > អន៑ + អាគត) “ដែលមិនទាន់មកដល់ (ដែលនៅឯមុខ) ”; អនេក (< ន ឬ អ > អន៑ + ឯក) “ដែលមិនមែនតែមួយ (ច្រើន) ” ជាដើម (មើលពាក្យដែលមាន អ ឬ អន៑ នៅខាងដើមតាមលំដាប់អក្សររៀងទៅ) ។

៣
ស. (ន.) (អ្ចœ អ. ថ. អ “បបុស”) ឈ្មោះប៉ីមួយប្រភេទធ្វើដោយដើមបបុសទាំងតួទាំងអណ្ដាត ឬយកដើមបបុសធ្វើតែអណ្ដាត ឯតួធ្វើដោយដើមពកជាដើម : ផ្លុំប៉ីអ ។ តាមដោយធ្លាប់បានសង្កេតរូបគំនូរនៅជញ្ជាំងឧបោសថាគារ គឺវិហារនៅខែត្រក្រៅក្នុងប្រទេសសៀមដែលជាងសៀមគូរក្នុងសម័យបុរាណព្រេងនាយ ឃើញមានរូបអ្នកភ្លេងលេងភ្លេងខ្មែរ មានអ្នកផ្លុំ ប៉ីបបុស, ប្រហែលជាសៀមហៅថា ប៉ីអ ខ្មែរក៏ហៅតាមសៀមដែរទៅទេដឹង ? (គួរហៅ ប៉ីបបុស តាមខ្មែរវិញ) ។