បា. (
ន.) ទឹក; ប្រើរៀងខាងចុងសព្ទដទៃខ្លះដូចជា អស្សុជល (អ័ស-សុ-ជល់) ទឹកគឺទឹកភ្នែក, ទឹកភ្នែក (
រ. ស.) : ព្រះអស្សុជល (
ម. ព. នេះផង) បើប្រើរៀងខាងដើមសព្ទឯទៀត
អ. ថ. ជៈលៈ ដូចជា ជលគមនាគមន៍ (–គៈមៈនាគំ;
សំ. បា. ជល “ទឹក” + គមនាគមន “ដំណើរទៅនិងដំណើរមក”) ដំណើរទៅមកខាងជើងទឹក; ការដឹកនាំអ្វីៗទៅមកតាមផ្លូវទឹក ។ ជលចរ (–ច) សត្វដែលត្រាច់ទៅមកក្នុងទឹក (មានត្រីជាដើម) ។ ជលជៈ (–ជៈ;
សំ. បា. ជលជ) សត្វឬអ្វីៗដែលកើត, ដែលដុះ ក្នុងទឹក ។ ជលជាត ដូចគ្នានឹង ជលជៈ (
ម. ព. នោះ) ។ ជលដ្ឋាន (ជៈល័តឋាន) ទីតម្កល់ទឹក, ទីដែលគេទប់ខាំងទឹកទុក; ស្រះអណ្ដូង ។ ជលធរ (–ធ) អ្នកទ្រទ្រង់នូវទឹក គឺមេឃ, ពពកខាប់ដែល បណ្ដាលឲ្យធ្លាក់ភ្លៀង, សមុទ្រ ។ ជលធារ (–ធា) ប្រទេសដែលទ្រទ្រង់នូវទឹក, ដែលជប់ជក់យកទឹក គឺអន្លង់ទឹកទន្លេសាប, ភ្នំ... ។ ជលធារវិទ្យា (–ធារៈវិត-ទ្យា)
ន. (ពាក្យបច្ចេកទេស) វិទ្យាទាក់ទងដោយធារទឹក (
បារ. Hydrographie ហ៊ីដ្រូគ្ហ្រ៍ហ៊្វី) ។ ជលធារា ខ្សែទឹក, ធ្នារទឹក ។ ជលធី (
សំ. បា. ជលធិ) សមុទ្រ, ទន្លេសាប ។ ជលន័យន៍ ឬ ជលនេត្រ (–នៃ ឬ –នេត)
ន. (
សំ. ជល “ទឹក” + នយន ឬ នេត្រ “ភ្នែក”; បើប្រើឲ្យត្រូវតាមលំដាប់ជា នយនជល ឬ នេត្រជល) ទឹកភ្នែក (
ម. ព. អស្សុជល ផង) ។ ជលនិធិ ឃ្លាំងទឹក (សមុទ្រ) ។ ជលបក្សី (–បាក់-សី;
សំ. ជលបក្សិន៑ = ជលបក្សី;
បា. ជលបក្ខី) សត្វស្លាបដែលរកស៊ីក្នុងទឹក, (មានស្មោញ ក្អែកទឹកជាដើម) ។ ជលបថ (–បត់) ផ្លូវទឹក, ជើងទឹក ។ ពាក្យផ្ទុយ ថលបថ ។ ជលបាន (–បាន) ការផឹកទឹក (ដូចយ៉ាងផឹកទឹកសម្បថជាដើម) : តាំងពិធីជលបាន (
ម. ព. សច្ចបាន ផង ) ជលភាជនៈ ឬ ជលភាជន៍ (–ភាជៈនៈ ឬ–ភាច;
សំ. បា. ជលភាជន) ប្រដាប់សម្រាប់ដាក់ទឹក (ថូទឹក, ផ្តិលទឹក, ក្អមទឹក) ។ ជលមគ្គ (–ម័ក,
បា. សំ. ជលមាគ៌) ផ្លូវទឹក ។ ជលម្ពុជៈ (ជៈ ល័មពុជៈ) (
ម. ព. ជលាពុជៈ ឬ ជលាម្ពុជៈ) ។ ជលមាគ៌ (–មាក ឬ
ត. ទ. ស្រ. ថា ជល់មាក;
សំ.) ដូចគ្នានឹង ជលមគ្គ; ប៉ុន្តែខ្មែរយើងច្រើនហៅចំពោះតែប្រឡាយទឹកដែលមានភ្លឺស្រែអមសងខាង សម្រាប់បង្ហូរទឹកអំពីស្រែច្រើន ឲ្យធ្លាក់ទៅកាន់ទីឯទៀត ។ ជលយន្ដ (–យន់,
បា. សំ. ជលយន្ត្រ) ស្នប់ទឹក, រហាត់ទឹក; នាឡិកាទឹក ។ ជលយាត្រា (–យាត-ត្រា;
សំ.) ការដើរតាមផ្លូវទឹក, ដំណើរខាងផ្លូវទឹក ដំណើរជើងទឹក ។ ពាក្យផ្ទុយ ថលយាត្រា, អាកាសយាត្រា ។ ជលយាន (–យាន) យានជំនិះខាងផ្លូវទឹក, គ្រឿងដឹកនាំទៅមកខាងជើងទឹក ។
ព. ផ្ទ. ថលយាន ។ ជលរស (–រស់) អំបិល (ដែលកើតពីទឹកសមុទ្រ) ។ ជលលតា (–លៈតា ឬ –លដា) រលក, កង្កាញ់រលក ។ ជលវិទ្យា (–វិត-ទ្យា)
ន. (ពាក្យបច្ចេកទេស) វិទ្យានិយាយអំពីទឹកឲ្យដឹងថា តើទឹកនោះមានអាការដូចម្ដេចខ្លះ (
បារ. Hydrologie ហ៊ីដ្រូល៉ូ-ហ្ស៊ី) ។ ជលស័យ (–សៃ)
ម. ព. ជលាស័យ ។ ជលសា (–សា)
ម. ព. ជលសាគរ ។ ជលសាគរ (–សា-គ) សមុទ្រ; ខ្មែរយើងប្រើក្លាយមកជា ជលសា ក៏មាន ។ ជលស្ថាន (–លៈស្ថាន)
ម. ព. ជលដ្ឋាន ។ ជលាកាសយាន (–កាសៈ-យាន;
បា. ជល + អាកាស + យាន) អាកាសយាន, យន្តហោះមួយបែបអាចចុះបណ្ដែតលើទឹកបាន ។ ជលាចរចា (–ច-ចា) ឈ្មោះភ្នំតូចមួយក្នុងស្រុកជើងព្រៃ (ខែត្រកំពង់ចាម) ។ ជលាធារ (
ម. ព. ជលធារ) ។ ជលាពុជៈ ឬ ជលាម្ពុជៈ
ន. ឬ
គុ. (
បា. ជលាពុជ ឬ ជលាម្ពុជ;
សំ. ជរាយុជ) កំណើតឬសត្វដែលកើតចាកគ័ភ៌ (ទីទៃអំពីកំណើត ៣ យ៉ាង គឺ អណ្ឌជៈ, សំសេទជៈ, ឧបបាតិកៈ (
ម. ព. ទាំងនោះផង) ។ ជលាល័យ (–លៃ;
សំ. បា. ជល + អាលយ > ជលាលយ) អណ្ដូង, ឃ្លាំងទុកទឹកភ្លៀង; ស្រះ ។ ជលាស័យ (
បា. ជល + អាសយ > ជលាសយ) ទន្លេសាប ... ។ ជលេស ឬ ជលេស្វរៈ (
សំ.) មហាសមុទ្រ; ទេវតាម្ចាស់សមុទ្រ, ម្ចាស់ទឹកភ្លៀង គឺ ព្រះវរុណៈ ដែលខ្មែរយើងច្រើនហៅថា ព្រះពិរុណ គឺមហាសមុទ្រ, ទឹក, ភ្លៀង : ព្រះជលេស, ព្រះជលេស្វរៈ (ច្រើនមានប្រើតែក្នុងសិលាចារឹកបុរាណ) ។
Chuon Nath
Noun
water; hydro-
