Noun
essence; juice, sap, nectar; satisfaction, importance; duty, affair; passion; job; wealth; behavior
Headley
សំ.
បា. (
ន.) សម្ផស្សប្លែកៗ ដែលប៉ះពាល់ជិវ្ហាបសាទ ដឹងថា ប្រៃ, ជូរ, ចត់, ល្វីង, ផ្អែម ជាដើម : រសប្រៃ, រសជូរ, រសផ្អែម; អាហារមានរសឆ្ងាញ់ ។ បើផ្សំជាបទសមាសរៀងពីខាងដើមសព្ទដទៃ
អ. ថ. រៈសៈ ឬចួនកាល
អ. ថ. រស់ ក៏មានខ្លះ, បើរៀងពីខាងចុង
អ. ថ. រស់; សព្ទនេះមានន័យច្រើនយ៉ាងណាស់, ប្រែតាមរូបធាតុ គឺប្រភពដើមថា “វិស័យជាទីត្រេកអររបស់សត្វ” ឬថា “វិស័យដែលសត្វទទួលរ៉ាប់រងដោយការដឹង”, ប្រែតាមដំណើរសេចក្ដី នៅមានច្រើន យ៉ាងទៅទៀត គឺប្រែថា ការដឹងអារម្មណ៍; សម្ផស្សកាម; តម្រេក; វត្ថុរាវ; ទឹកដម; ធាតុទឹកក្នុងរាងកាយ; ទឹកក្នុងសាច់, ក្នុងដើមឬក្នុងផ្លែ; ទឹកបន្សារ; កិច្ច; នាទី, មុខការ; សម្បត្តិ; ព្យាយាម; មារយាទ ។ល។ រសក : អ្នកចម្អិនអាហារ, អ្នកពិសែស, ចុងភៅ (បើស្ត្រីជា រសិកា) ។ រសគន្ធ (រៈសៈគន់ ឬ រស់-គន់-ធ) ក្លិនរស (ពាក្យកាព្យប្រើជា រសគន្ធា ក៏មាន) ។ រសជាត (រស់-ជាត) ជាតរបស់រស (រសឆ្ងាញ់ពិសា) ។ រសញ្ញា, រសនា (រៈស័ញ-ញ៉ា, រៈសៈន៉ា) អណ្ដាត ។ (រសនា ប្រែថា “ខ្សែក្រវាត់ស្ត្រី; តម្រេក; សេចក្ដីឆ្ងាញ់ពិសា; សំឡេង” ក៏បាន) ។ រសញ្ញូ អ្នកប្រាជ្ញខាងអក្សរសាស្ត្រ, ខាងតែងសេចក្ដី, ខាងកាព្យឃ្លោង ។ រសតេជ័ស ឬ–តេជះ ឈាម ។ រសធម៌ (រស់–) ដូចគ្នានឹង ធម្មរស : សូវស្លាប់ទៅគាប់ រសធម៌កុំបីបង់ (សាស្ត្រតាច្បាប់រាជនេតិ) ។ រសធាតុ, រសនាថ, រសរាជ, រសេន្ទ្រ បរទ ។ រសនាយក ព្រះសិវៈ (ព្រះឥសូរ) ។ រសនាលិះ (<រសនាលិហ៍) សុនខ ។ រសផល ផ្លែឈើមានរស; ដើមដូង ។ រសភង្គ (រៈសៈភ័ង) ដំណើរខូចរស; ដំណើរទាស់អារម្មណ៍, ទាស់ចិត្ត; សេចក្ដីអផ្សុក ។ រសវតី (រៈសៈវៈដី) រោងចម្អិនអាហារ, ផ្ទះបាយ ។ រសវិទ, រសវិទូ, រសាយនវិទ (រៈសាយ៉ៈ-ន៉ៈវិត) អ្នកចេះរសវិទ្យា; អ្នកស្លបរទ; ពេទ្យ ។ រសវិជ្ជា, រសវិទ្យា, រសាយនវិទ្យា វិជ្ជាប្រែធាតុឬផ្សំធាតុគឺចំណេះប្រែឬផ្សំធាតុរ៉ែផ្សេងៗ, ធាតុវិជ្ជា ។ល។ ករូណរស ឬ ករុណារស រស (កម្លាំង) នៃសេចក្ដីអាណិត, អាសូរ ។ គន្ធរស រសក្លិន ។ ធម្មរស រសធម៌ ។ មធុររស រសផ្អែម; រសឆ្ងាញ់ ។ រជតរស (រៈជៈតៈរស់) ទឹកប្រាក់ ។ វីររស កម្លាំងព្យាយាម, សេចក្ដីភ្លៀវក្លា ។ សុគន្ធរស ទឹកក្រអូប, ទឹកអប់ ។ សុវណ្ណរស ទឹកមាស ។ ស្រឹង្គាររស រសសេចក្ដីស្រឡាញ់, កម្លាំងស្នេហា ។ ហាសនរស រសសេចក្ដីរីករាយ, កម្លាំងសេចក្ដីត្រេកត្រអាល ។ ឱជារស ទឹកកម្លាំងកាយ; រសឆ្ងាញ់ពិសា ។ ឱសថរស ឬ ឱសធរស រសឱសថ, ទឹកថ្នាំរម្ងាប់រោគ ។ល។
Chuon Nath
