Noun
authority, jurisdiction; law, power, rule, governing, order; decree, command, instruction(s); official, agent
Headley
បា. សំ. (
ន.) (អាណា) អំណាច; ការគ្រប់គ្រង; ពាក្យបង្គាប់, ការបង្គាប់បញ្ជា; បញ្ញត្តិ, ច្បាប់បញ្ញត្តិ, បញ្ញត្តិមានកម្រិត : ធ្វើតាមអាជ្ញា, ទទឹងអាជ្ញា ។ ខ្មែរប្រើពាក្យនេះសំដៅសេចក្ដីថា “រាជការ; អ្នកទទួលអំណាចពីរាជការ; បម្រើរបស់តុលាការឬរបស់រដ្ឋបាល” ជាដើមក៏មាន, ដូចជា អាជ្ញាកែនបរ; អាជ្ញាកត់ពន្ធ; អាជ្ញាកោះខ្លាំង; ទោសអាជ្ញា; ចោទជាអាជ្ញា ជាដើម ។ អាជ្ញាចក្រ អាណាចក្រ ។ មើលក្នុងពាក្យ អាណា ទៀតផង ។ អាជ្ញាកណ្តាល មន្ត្រីដែលទទួលបង្គាប់ពីរាជការមុខក្រសួងហើយចេញទៅជាអ្នកកណ្តាល គឺមិនសមខាងណា, ជាអ្នកពិនិត្យការណ៍ឲ្យឃើញតាមសេចក្ដីពិត ។ អាជ្ញាករ ឬ –ការិន អ្នកប្រតិបត្តិតាមអាជ្ញា; អ្នកធ្វើតាមពាក្យបង្គាប់ (បើស្ត្រីជា អាជ្ញាការិនី) ។ អាជ្ញាធរ (–ធរ) អ្នកទ្រទ្រង់នូវអាជ្ញា គឺអ្នកកាន់អំណាច តាមសិទ្ធិដែលខ្លួនបានទទួលពេញលក្ខណៈ (
បារ. autorité) ។ អាជ្ញាបក ឬ អាជ្ញាបកៈ (–បក់ ឬ–ប៉ៈកៈ) អ្នកបង្គាប់បញ្ជា, អ្នកបញ្ជាការ; អ្នកបញ្ញត្តច្បាប់; អ្នកដាក់អាជ្ញា (បើស្ត្រីជា អាជ្ញាបិកា
អ. ថ. –ប៉ិ–) ។ អាជ្ញាបត្រ (–ប័ត) សំបុត្របង្គាប់ជាផ្លូវរាជការ ។
ព. ទ. សំបុត្រអនុញ្ញាតមានកំណត់កាល គឺកំណត់ត្រឹមប៉ុណ្ណោះខែឬប៉ុណ្ណោះឆ្នាំ ដែលរាជការរដ្ឋបាល ចេញឲ្យដល់អ្នកដែលទទួលដេញយកមុខការរបរណាមួយផ្ទាល់ពីរាជការ ឬសំបុត្រដែលរដ្ឋបាលអនុញ្ញាតឲ្យរកស៊ីតែត្រឹមប៉ុណ្ណោះខែប៉ុណ្ណោះឆ្នាំ ។ អាជ្ញានុការី មន្ត្រីដែលរាជការមុខក្រសួងចាត់ឲ្យទៅបំពេញកិច្ចការផ្សេងៗ ។ អាជ្ញាបទ ខបញ្ញត្តិ, មាត្រាច្បាប់ ។ អាជ្ញាបើកស្ម័គ្រ អ្នកដែលកាន់ព្រះបរមរាជឱង្ការចេញទៅខែត្រក្រៅកត់ឈ្មោះពួកប្រជាពលរដ្ឋដែលស្ម័គ្រចិត្តចូលជាកម្លាំងនៃអស់លោកសេនាបតី-មន្ត្រីខាងក្នុង ... (ប្រើតែក្នុងរជ្ជកាលពីដើម) ។ អាជ្ញាភង្គ (–ភ័ង-គៈ ឬ –ភង់) ការទទឹងអាជ្ញា; ការរឹងទទឹងអាជ្ញា; ការរឹងទទឹងស្ដាប់ច្បាប់បញ្ញត្តិ ឬមិនទទួលប្រតិបត្តិតាមពាក្យបង្គាប់ ។ អាជ្ញាសាលា (
ព. ទ.) អ្នកដែលរាជការតាំងឲ្យមានមុខការជាជំនួយតុលាការ... (ត្រូវបានផលប្រយោជន៍ពីគូក្តីតាមកំណត់ ដែលច្បាប់អនុញ្ញាតឲ្យយក) ។ អាជ្ញាសិទ្ធិ (–សិត) អំណាចដាច់ខាត គឺអំណាចដែលព្រះរាជាទ្រង់ប្រោសព្រះរាជទានដល់មេទ័ព ក្នុងកាលមានសង្គ្រាម (ក្នុងរជ្ឋកាលនៃក្សត្រិយ៍ពីបុរាណ មានប្រោសព្រះរាជទានអាវុធណាមួយ ជាព័ស្តុតាងឲ្យមេទ័ពនោះកាន់ជាសម្គាល់ផង ហៅថា អាវុធអាជ្ញាសិទ្ធិ “អាវុធជាព័ស្តុតាងនៃអំណាចដាច់ខាត”) ។ អាជ្ញាសឹក ច្បាប់ដែលបញ្ញត្តប្រើក្នុងកាលកើតសង្រ្គាម (ច្រើនប្រើអំណាចម៉ឺងម៉ាត់ខុសពីច្បាប់ធម្មតា) : ច្បាប់អាជ្ញាសឹក ។ អាជ្ញាហ្លួង អ្នកដែលកាន់ព្រះបរមរាជឱង្ការចេញទៅកត់ពន្ធ គឺហូតយកពន្ធអំពីរបរនៃពួកប្រជាជនក្នុងរជ្ជសីមា មានស្រូវនិងផលដំណាំផ្សេងៗជាដើម : អាជ្ញាហ្លួងពន្ធស្រូវ អាជ្ញាហ្លួងអ្នកទាយផលស្រូវហើយហូតពន្ធ : អាជ្ញាហ្លួងពន្ធស្រូវខែត្របាទី ។ អាជ្ញាហ្លួងពន្ធទាស អាជ្ញាហ្លួងអ្នកយកពន្ធដំណាំផ្សេងៗ (ក្រៅពីស្រូវ) តាមច្បាប់បញ្ញត្តិ : អាជ្ញាហ្លួងពន្ធទាសខែត្របាទី (មានតែក្នុងសម័យពីដើម, សម័យឥឡូវពន្ធទាំងនេះនៅលើមន្រ្តីសង្កាត់ជាអ្នកទារ) ។ អាជ្ញាអង្កេត (
ព. ទ.) មន្រ្តីដែលតុលាការចាត់ឲ្យទៅស៊ើបពិនិត្យបញ្ជាក់ការណ៍ឲ្យឃើញពិត (
ម. ព. អង្កេត ឬ អង្កែត ផង) ។ល។
Chuon Nath