សម្មា

prefix occurring in Pali words; it usually means `proper, correct, good, true; correctly; justly, properly'

បា. សំ. (និ.) (សម្យប៑) ប្រពៃ, ពិត, មែន, ត្រូវ, ត្រឹមត្រូវ (ព. ផ្ទ. មិច្ឆា) ។ សម្រាប់រៀងភ្ជាប់ពីខាងដើមសព្ទដទៃបានតាមគួរដល់ការប្រកប, ដូចជា សម្មាចារ (បា. < សម្មា + អាចារ “ការប្រព្រឹត្តស៊ប់; មារយាទ”) ការកាន់ត្រូវ; មារយាទត្រឹមត្រូវ; មារយាទល្អ (ព. ផ្ទ. មិច្ឆាចារ) ។ សម្មាទស្សនៈ ការយល់ឃើញត្រូវ (ព. ផ្ទ. មិច្ឆាទស្សនៈ “ការយល់ឃើញខុស”) ។ សម្មាបដិបត្តិ ឬ–បដិបទា ការប្រតិបត្តិត្រូវ (ព. ផ្ទ. មិច្ឆាបដិបត្តិ ឬ–បដិបទា “ការប្រតិបត្តិខុស”) ។ សម្មាមគ្គ ផ្លូវត្រូវ, គន្លងឬលំអានត្រូវ (ព. ផ្ទ. មិច្ឆាមគ្គ) ។ តាមពុទ្ធសាសនា, សម្មាមគ្គ (អដ្ឋង្គិកមគ្គ) មាន ៨ យ៉ាង គឺ ១-សម្មាទិដ្ឋិ សេចក្ដីយល់ឃើញត្រូវ (ព. ផ្ទ. មិច្ឆាទិដ្ឋិ) ; ២-សម្មាសង្កប្ប ឬ–សង្កប្បៈ សេចក្ដីត្រិះរិះត្រូវ, តម្រិះត្រូវ (ព. ផ្ទ. មិច្ឆាសង្កប្បៈ) ; ៣-សម្មាវាចា សម្ដីត្រូវ; ប្រើជា សម្មាពាក្យក៏បាន (ព. ផ្ទ. មិច្ឆាវាចា) ឬ–ពាក្យ) ; ៤-សម្មាកម្មន្តៈ ការងារត្រូវ (ព. ផ្ទ. មិច្ឆាកម្មន្តៈ) ; ៥-សម្មាអាជីវៈ ការចិញ្ចឹមជីវិតត្រូវ; ប្រើជា សម្មាអាជីវោ ឬ សម្មាអាជីព, សម្មាជីព, សម្មាជីវៈ ក៏បាន (ព. ផ្ទ. មិច្ឆាអាជីវៈ ឬ មិច្ឆាអាជីវោ, មិច្ឆាអាជីព, មិច្ឆាជីព, មិច្ឆាជីវៈ) ; ៦-សម្មាវាយាមៈ ព្យាយាមត្រូវ; ប្រើជា សម្មាព្យាយាម ក៏បាន (ព. ផ្ទ. មិច្ឆាវាយាមៈ ឬ មិច្ឆាព្យាយាម) ; ៧-សម្មាសតិ ស្មារតីត្រូវ, ការរឭកត្រូវ (ព. ផ្ទ. មិច្ឆាសតិ) ; ៨-សម្មាសមាធិ សមាធិត្រូវ (ព. ផ្ទ. មិច្ឆាសមាធិ) ។ល។