១
ព្យញ្ជនៈទី ២ ក្នុងវគ្គទី ២ ជាតាលុជៈ មានសំឡេងក្នុងពិតានគឺត្រង់ក្រអូមមាត់ ជាធនិត-អឃោសៈ ខាងសំស្រ្កឹតនិងបាលីមានសំឡេងជា ច្ហៈ ។ ព្យព្ជានៈ ឆ នេះ តាមសំយោគវិធាន, កាលបើមានព្យព្ជានៈឯទៀតនៅពីខាងដើម ត្រូវតម្រួត ច ពីខាងលើជាដរាប ដូចជា ចន្ទច្ឆាយា “ស្រមោលព្រះចន្ទ”; ឆទ្ទន្ត “ដំរីមានភ្លុក ៦ ព័ណ៌“; សេតច្ឆត្ត ឬ ស្វេតច្ឆត្រ “ឆត្រស” ជាដើម, ឯនឹងប្រើជា ចន្ទឆាយា, ឆទន្ត, សេតឆត្ត ឬ ស្វេតឆត្រ ដូច្នេះ ពុំត្រឹមត្រូវតាមសំយោគវិធានឡើយ, លើកលែងតែពាក្យជាគាថា ឬ កាព្យដែលមានសម្ផស្សត្រូវដកតម្រួតចេញ ។
២
(
កិ.) បំភាន់ដោយសំដី ដើម្បីនឹងយកទ្រព្យរបស់គេ : ឆយកទ្រព្យ គេ, ឆបោកប្រាក់គេ ចងកសត្វពាហនៈរួបព័ទ្ធឃ្លុំមាត់ជួសកន្លុះ ជួសបង្ហៀរ : ឆច្រមុះកូនគោ បង្ខានមិនឲ្យបៅដោះ ។
៣
បា. សំ.(
ប. សំ.) (ឆស៑) ប្រាំមួយ (៦) ។ ឆមាស (ឆ-មាស) “ប្រាំមួយខែ” ។ តាមសំយោគវិធាន ត្រូវតម្រូត ម ជា ធម្មាស, ព្រោះ ឆ “៦” នេះ កាលបើផ្សំនៅពីខាងដើមសព្ទដទៃ ត្រូវតែតម្រូតព្យព្ជានៈខាងចុងនោះជាដរាប, ដូចជា ឆ + ទន្ត > ឆទ្ទន្ត “ដំរីមានភ្លុក ៦ ព័ណ៌”; ឆ + វិធ > ឆព្វិធ “៦ប្រការ, ៦យ៉ាង” ជាដើម ។ បើមានស្រៈនៅខាងចុងត្រូវចុះអាគមមកផ្សំ, ដូចជា ឆ + អង្គ > ឆឡង្គ “អង្គ៦” ។ល។
៤
(
ឧ.) សូរឮដោយទឹកហូរឬចាក់គ្រាប់អ្វីនីមួយតូចៗ មានស្រូវអង្ករជាដើម ។
Chuon Nath
Letter
7th consonant of the Khmer alphabet.
