សមណសក្តិ

បា. និង សំ. ក្ល. (ន.) (សមណ + សត្តិ; ឝ្រមណ + ឝក្តិ) ស័ក្ដិសម្រាប់សមណៈ គឺឋានន្តរស័ក្ដិសម្រាប់បព្វជិតក្នុងប្រទេសនីមួយៗ ។ តាមបវេណីក្នុងកម្ពុជរដ្ឋ មានសមណស័ក្ដិទីស្ដេចសង្ឃ, ទីសង្ឃនាយក, ទីរាជាគណៈ, ទីឋានានុក្រម, ទីមហា; ចែកជា ៤ សម្រាប់គឺ ឯក, ទោ, ត្រី, ចត្វា (ធៀបដោយឋានន្តរស័ក្ដិមន្រ្តីខាងអាណាចក្រក្នុងបុរាណសម័យ) ។ សមណស័ក្ដិទីរាជាគណៈ (ក្នុងតំណែង) មាន ៣២ គឺសម្រាប់ឯកមាន ១១ គឺ ១-ព្រះសុគន្ធ (ទីអគ្គមហាសេនា) , ប៉ុន្តែចួនកាលព្រះករុណាជាម្ចាស់ជីវិត ទ្រង់តាំងជាស្ដេចសង្ឃទីសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជឬទីដូចជាឧបរាជរងបន្ទាប់ពីសម្ដេចព្រះមហាសង្ឃរាជមក, ហៅថា សម្ដេចព្រះសុគន្ធាធិបតី...; ២-ព្រះមង្គលទេពាចារ្យ (ទីយោមរាជ) ; ៣-ព្រះពោធិវ័ង្ស (ទីវាំងវរវៀងជ័យ) : ៤- ព្រះធម្មលិខិត (ទីក្រឡាហោម) : ៥- ព្រះវនរ័ត (ទីចក្រី) -ទីឱភាសមន្ត្រី (រឿនហ្លួង) មាន ២ គឺ ១- ព្រះមហាព្រហ្មមុនី (ទីមហាមន្ត្រី) ; ២-ព្រះមហាវិមល ធម្ម (ទីមហាទេព) –ទីឃ្លាំងធម៌មាន ៤ គឺ ១-ព្រះពុទ្ធឃោសាចារ្យ; ២-ព្រះធម្មឃោសាចារ្យ; ៣-ព្រះឃោសធម្ម; ៤-ព្រះធម្មឧត្តម ។ រាជគណៈសម្រាប់ឯកទាំងនេះត្រូវប្រើផ្លិតសមណស័ក្ដិព័ណ៌ក្រហម ។ រាជាគណៈសម្រាប់ទោមាន ៧ គឺ ១-ព្រះសិរីសម្មតិវង្ស (ទីសម្ដេចចៅពញា) ; ២-ព្រះពុទ្ធវង្ស (ទីវង្សាអគ្គរាជ) ; ៣-ព្រះសាក្យវង្ស (ទីស្រីធម្មាធិរាជ) ; ៤ព្រះធម្មកវីវង្ស (ទីវិបុលរាជ) ; ៥-ព្រះអរិយវង្ស ( ទីរាជតេជៈ) –ទីឱភាសមន្ត្រីមាន ២ គឺ ១-ព្រះអរិយកស្សប (ទីអធិរាជវង្សា) ; ២-ព្រះឧបាលិវង្ស (ទីអធិកវង្សា) ; ទាំង ៧ រូបនេះ ត្រូវប្រើផ្លិតសមណស័ក្ដិពណ៌បៃតង ។ រាជាគណៈសម្រាប់ត្រីមាន ៧ គឺ ១- ព្រះញាណរង្សី (ទីជេដ្ឋាមន្ត្រី) ; ២-ព្រះញាណវីរិយៈ (ទី... ឯករាជ) : ៣- ព្រះធម្មប្បញ្ញាញាណ (ទី...បទេសរាជ) ; ៤-ព្រះសិរីវិសុទ្ធិញ្ញាណ (ទីស្រីទិព្វវ័ង) ; ៥-ព្រះញាណកោសល (ទីនរិន្ទនាយក) ; –ទីឱភាសមន្រ្តីមាន ២ គឺ ១-ព្រះទេពមុនី (ទីវិសេសមន្ត្រី) ; ២-ព្រះទេពសត្ថា (ទីមន្ត្រីនាយក) ; ទាំង ៧ រូបនេះ ត្រូវប្រើផ្លិតសមណស័ក្ដិព័ណ៌ស្វាយ ។ រាជាគណៈសម្រាប់ចត្វាមាន ៧ គឺ ១-ព្រះធម្មវិបស្សនា (ទីអធិបតីសេនា) ; ២-ព្រះធម្មវីរិយៈ (ទីវង្សានុរក្ស) ; ៣-ព្រះធម្មវិសុទ្ធិ (ទីវង្សាភិមន្ត) ; ៤-ព្រះសមាធិធម្ម (ទីបវររាជ) ; ៥-ព្រះធម្មនិរោធរង្សី (ទីវង្សាធិបេស) –ទីឱភាសមន្ត្រីមាន ២ គឺ ១-ព្រះញាណសំវរ (ទីមហាធិរាជ) ; ២-ព្រះវិន័យសំវរ (ទីទេពនាយក) ; ទាំង ៧ រូបនេះត្រូវប្រើផ្លិតសមណស័ក្ដិពណ៌ខៀវ ។ ទាំងបព្វជិតជាឋានានុក្រមទី បាឡាត់, វិន័យធរ, ធម្មធរ, ព្រះគ្រូ, ធម្មកថិក, សមុហ៍ របស់រាជាគណៈទាំង៤ សម្រាប់នេះ ក៏ត្រូវប្រើផ្លិតសមណស័ក្ដិមានព័ណ៌តាមលំដាប់សម្រាប់នោះដែរ; ឯរាជាគណៈនិងឋានានុក្រមក្រៅពីនេះ ហៅថា ឋានន្តរពិសេស ឬ សមណស័ក្ដិពិសេស បើតាំងក្នុងសម្រាប់ណា (ឯក ឬ ទោ, ត្រី, ចត្វា) ត្រូវប្រើផ្លិតសមណស័ក្ដិមានព័ណ៌តាមសម្រាប់នោះ (ម. ព. វណ្ណ ឬ វណ្ណៈ ១ន. និង ទ្រទូង, រាជាគណៈ, ឋានានុក្រម ផង) ។ សមណស័ក្ដិទាំង ៤ ថ្នាក់ ដូចខាងលើនេះ ជារបៀបក្នុងសម័យមុន ។ លុះដល់មក គ. ស. ១៩៤៣ មានការកែប្រែបន្ថែមបន្ថយខ្លះ ហើយតមកដល់ គ. ស. ១៩៤៨ បានរៀបចំកែប្រែម្ដងទៀត (ព្រះរាជក្រមលេខ ១២ នស. ចុះថ្ងៃទី ៩-២-៤៣, លេខ ៦៨ នស. ចុះថ្ងៃទី ១៨-៩-៤៣ និងលេខ ១ រវ. ចុះថ្ងៃទី ២៦-៥-៤៨) មានរបៀបដូចតទៅនេះគឺ ព្រះសង្ឃនាយកគណៈមហានិកាយ មានឋានន្តរជា (ព្រះមហាសុមេធាធិបតី ; ព្រះសង្ឃនាយកគណៈធម្មយុត្តិកនិកាយ មានឋានន្តរជា ព្រះសុធម្មាធិបតី ។ ឋានន្តរទាំងពីរនេះ ជាសមណសក្ដិពិសេសខ្ពស់បំផុត សម្រាប់តែព្រះសង្ឃនាយកទាំងពីរគណៈ ហើយចួនកាលឡើងដល់ទី សម្ដេច ផង ក៏មាន, ចួនកាលឡើងជា សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ក៏មាន ។ ឯសមណសក្ដិទីរាជាគណៈក្នុងតំណែងខាងគណៈមហានិកាយថ្នាក់ឯកមាន ៣ គឺ ១-ព្រះធម្មលិខិត; ២- ព្រះពោធិវ័ង្ស; ៣- ព្រះវនរ័ត (ទាំង ៣ នេះ ចួនកាលឡើងជាទី សម្ដេច) ។ ថ្នាក់ទោមាន ៦ គឺ ១-ព្រះមហាវិមលធម្ម; ២-ព្រះពុទ្ធឃោសាចារ្យ; ៣-ព្រះធម្មឃោសាចារ្យ; ៤-ព្រះឃោសធម្ម; ៥-ព្រះសាសនមុនី; ៦-ព្រះមុនីកោសល ។ ថ្នាក់ត្រីមាន ៦ គឺ ១-ព្រះសិរីសម្មតិវង្ស; ២-ព្រះពុទ្ធវង្ស; ៣-ព្រះសាក្យវង្ស; ៤-ព្រះឧបាលិវង្ស; ៥-ព្រះញាណវង្ស; ៦-ព្រះសុមេធវង្ស ។ ថ្នាក់ចត្វាមាន ២០ គឺ ១- ព្រះធម្មវិបស្សនា; ២-ព្រះសមាធិធម្ម; ៣-ព្រះញាណកោសល; ៤-ព្រះសិរីសង្គាមមុនី; ៥-ព្រះសិរីវិសុទ្ធិ; ៦-ព្រះធម្មវង្សា; ៧-ព្រះញាណសំវរ; ៨-ព្រះវិន័យសំវរ; ៩-ព្រះឥន្ទមុនី; ១០-ព្រះទេពមុនី; ១១-ព្រះវិន័យមុនី; ១២-ព្រះទេពសត្ថា; ១៣-ព្រះសីលសំវរ; ១៤-ព្រះគម្ភីរត្ថេរ; ១៥-ព្រះអរិយមគ្គញ្ញាណ; ១៦-ព្រះវិភទ្ទញ្ញាណ; ១៧-ព្រះបវរសត្ថា; ១៨-ព្រះញាណវិសុទ្ធិវង្ស; ១៩-ព្រះធម្មវិសុទ្ធិវង្ស; ២០-ព្រះបិដកធម្ម ។ សមណសក្ដិទីរាជាគណៈក្នុងតំណែងខាងគណៈធម្មយុត្តិកនិកាយ ថ្នាក់ឯកមាន ២ គឺ ១-ព្រះមង្គលទេពាចារ្យ; ២-ព្រះពុទ្ធាចារ្យ ។ ថ្នាក់ទោមាន ៣ គឺ ១-ព្រះមហាព្រហ្មមុនី; ២-ព្រះធម្មឧត្តម; ៣-ព្រះអរិយកស្សប ។ ថ្នាក់ត្រីមាន ៤ គឺ ១-ព្រះអរិយវង្ស; ២-ព្រះធម្មកវីវង្ស; ៣-ព្រះញាណរង្សី; ៤-ព្រះមហាវីរវង្សាចារ្យ ។ ថ្នាក់ចត្វាមាន ១២ គឺ ១-ព្រះបទុមវង្សា ; ២-ព្រះធម្មមុនី; ៣-ព្រះវជិរមេធា; ៤-ព្រះអរិយមុនី; ៥-ព្រះទេពមោលី; ៦-ព្រះធម្មត្ថេរ; ៧-ព្រះអមរាភិរក្ខិត; ៨-ព្រះមហារាជធម្ម; ៩-ព្រះរតនមុនី; ១០-ព្រះធម្មត្រ័យលោកាចារ្យ; ១១-ព្រះធម្មវរោត្តម; ១២-ព្រះញាណវីរិយៈ ។ រួមសមណសក្ដិព្រះរាជាគណៈក្នុងតំណែងទាំង ៤ ថ្នាក់ គឺខាងគណៈមហានិកាយ៣៥, ខាងគណៈធម្មយុត្តិកនិកាយ មាន ២១ ត្រូវជា ៥៦ ។ ព្រះសង្ឃនាយក ឬ សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ទាំងពីរព្រះអង្គនិងព្រះរាជាគណៈក្នុងតំណែងទាំង ៥៦ អង្គនេះ សុទ្ធតែព្រះមហាក្សត្រិយ៍ទ្រង់ប្រោសព្រះរាជទានតែងតាំងដោយព្រះរាជក្រឹត្យ ។